منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا

منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا که در 90 کیلو متری جاده شیراز-فسا و در شمال غربی شهرستان فسا واقع گردیده ازشرق و شمال به جاده ارتباطی فسا ـ شیراز و از غرب به راه ارتباطی خانه کهدان (خاوران) به نظر‌آباد و حسین‌آباد و سرانجام به مومن آباد و از جنوب به شهرستان فسا و خاوران (خانه کهدان) محدود می شود . این پهنه با وسعت 58000 هکتار در موقعیت جغرافیایی 35 و 15 و 53 تا 15 و 38 و 53 طول شرقی و 45 و 55 و 28 تا 15 و 13 و 29 عرض شمالی واقع گردیده است. تمامی این عرصه در محدوده سیاسی در استان فارس قرار دارد.

تاریخچه منطقه :

اولین بار درتاریخ 28/3/67 بنا بر موافقت سازمان حفاظت محیط زیست جزو مناطق شکار ممنوع قرارگرفت وبلحاظ اهمیت زیستگاهی منطقه خصوصا" تنوع گونه های گیاهی موجود درآن مورخ 27/11/75 بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام گردید .

• وضعیت توپوگرافی منطقه :

منطقه مذکور به دوقسمت شرقی وغربی تقسیم می گردد . دربخش غربی اغلب کوهها وکوهپایه ها ودرقسمت شرقی تپه ها ، تپه ماهورها و دشت های نسبتا" کوچک قرارگرفته است  . دو رشته کوه اصلی منطقه عبارتند از کوه میانجنگل با ارتفاع2790 مترو و کوه نظر آباد با ارتفاع 2850متر. این دورشته که به طور موازی با یکدیگر قرارگرفته اند از شمال به جنوب امتداد یافته وبه تدریج به سمت جنوب فاصله این دو رشته کوه ازیکدیگر بیشتر می شود درانتهای جنوبی کوه نظر آباد رشته کوه دیگری بنام کوه بره با ارتفاع 2577مترازغرب به شرق امتداد یافته وانتهای کوه نظر آباد ومیانجنگل را به یکدیگر وصل می کند حدفاصل این سه. رشته کوه به دره قشقه ( لای تاریک ) مشهور است .  

در منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا، چندین آبادی مانند محمودآباد، سلیمان آباد، توله زیره، آب آسمانی، پانعل، بهمنی، براروز، یزدانی و همچنین دامداری و مرغداری ، مراکز آموزشی و دیگر تاسیسات وجود دارد.

اقلیم منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا:

اقلیم منطقه حفاظت شده میان جنگل فسا از نوع نیمه خشک سرد می باشد و عمده سیستمهایی که منطقه مورد مطالعه را تحت تاثیر قرار می دهند نظیر اکثر مناطق کشور منشاء غربی داشته است. 93 درصد بارندگیها در شش ماه اول سال مشاهده می شود و بیشترین بارندگیها در ماههای دی و اسفند اتفاق می افتد .

• چشم اندازهای زیبا و واجد ارزشهای طبیعت گردی.

منطقه حفاظت شده میانجنگل فسا از قابلیت های ویژه ای بخصوص درزمینه شناخت گونه های گیاهی ودارویی ، مطالعات علمی برروی گونه های متنوع جانوری ومطالعات زمین شناختی برخوردار است . این منطقه با توجه به تنوع توپوگرافی شامل : کوهها , کوهپایه ها , تپه ها , ماهوارها و دشتهای نسبتا" کوچک و همچنین وجود گونه های متنوع وحوش و رستنیهای باعث شده که ویژگیهای خاصی برخوردار باشد کلیه این مواهب با توجه به عدم یکنواختی وضعیت طبیعی منطقه باعث جلب بیشتر دوستداران طبیعت خواهد شد .

این منطقه همچنین به لحاظ دارابودن چشمه های گوارا وچشم اندازهای زیبا از نظر جذب توریسم دارای اهمیت است . از ابشخورهای مهم منطقه می توان چشمه کل – چشمه قشقه – چشمه پیجشک – چشمه نزنک چشمه چالبا – چشمه گچ بزرگ را نام برد .
جاذبه های مهم گردشگری منطقه :

از زیبای های منطقه می توان به دره نقشه دره لای تاریک نام برد که از اطراف بوسیله کوههای این جنگل ,  نظر آباد و کوبره به طور طبیعی محصور می باشد که محل مناسبی برای تکثیر بعضی از گونه های نادر وحشی می باشد .

چشمه اهروم : در 30 کیلومتری شهرستان فسا و در ارتفاعات کوه اهروم چشمه ای به نام چمشه اهروم واقع گردیده است . پوشش گیاهی منطقه مذکور بسیار غنی و شامل انواع درختان کیکم , پسته وحشی با بوته هایی مانند کلاه میر حسن , گون و ... می باشد با شصت دقیقه پیاده روی به منطقه زیبا دسترسی می یابیم .

چشمه ترنگ : این چشمه در 10 کیلومتری شهرستان سروستان و در 1500 متری جاده آسفالته شیراز – فسا قرار گرفته است . دسترسی به این چشمه به راحتی و توسط وسیله نقلیه به نزدیکی چشمه می رسیم

آب چشمه : وفور و اطراف آن نی زار واقع گردیده است .
چشمه بادگیر : در 20 کیلومتری شهرستان فسا و در ارتفاعات کوه بادگیر و باغ صمد واقع گردیده , پرندگان و پوشش گیاهی منطقه بسیار متنوع می باشد دسترسی به این چشمه نیز به راحتی صورت می گیرد .

• امامزاده اسماعیل ( ع ) :

یکی از جمله زیارتگاههای معروف استان فارس می باشد و در 35 کیلومتری شهرستان فسا واقع شده که مرقد مطهر آن چون نگینی درخشان منطقه , منطقه حفاظت شده میانجنگل را نورافشانی می کند امازاده اسماعیل را شخص پاک و اندیشمند دانسته اند و صاحب ترجمه های بسیار و در کتاب عین المعجزات از وی نامبرده شده است . نسبت وی به ابوالقاسم علی بن موسی امام جواد ( ع ) می رسد . منطقه مذکور دارای امکانات رفاهی – تفرجگاهی با تجهیزات مناسب می باشد . این تجهیزات شامل زائرسرا , مهمانسرا , پارک جنگلی , استراحتگاه , نمازخانه , پایگاه امداد جاده ای می باشد .
پوشش گیاهی منطقه :

پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده میانجنگل فسا بسیار غنی بوده و بالغ بر 325 گونه گیاهیدر این منطق می روید که ه متعلق به 64 تیره گیاهی هستند . آنچه در این فهرست بیشتر جلب توجه می کند گیاهان دائمی واغلب بوته ای و درخت و درختچه ای مـی باشند. در میان گیاهان شناسائی شده 41 گونه از آنها در ردیف گیاهان انحصاری هستند که یک گونه از آنها در معرض خطر و بقیه در ردیف عناصر کم خطر یا به اصطلاح بومی با پراکندگی وسیع می باشند. در ضمن یکی از گونه های جمع آوری شده از منطقه برای اولین بار از ایران گزارش می شود. وجود 41 گونه انحصاری در این منطقه حکایت از یک بانک ژن گیاهی قوی را دارد که وظایف مسئولان سازمان محیط زیست را هر چه سنگین تر می نماید ، زیرا حفظ این عناصر بومی که از سرمایه های ملی این مملکت محسوب می شوند به عهده آنها گذاشته شده است. 

حیات وحش منطقه :

تنوع زیستی این منطقه حائز توجه و اهمیت است. گونه هائی از رده های پستانداران (مثل کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه، گراز و ...) و پرندگان (مثل انواع بازهای شکاری چون شاهین، بحری و بالابان، کلاغ نوک سرخ، باقرقره شکم سیاه و هوبره) و خزندگان (مثل لاک پشتهای مهمیزدار و خزری، انواع مارمولک، سوسمار و مارها) و دوزیستان در این منطقه زندگی می کنند. از رده ماهیان به علت عدم وجود رودخانه های دائمی و تالابها و برکه ها در منطقه هیچ گونه ای وجود ندارد. به هر شکل تنوع گونه ای این منطقه که در سالهای اخیر تحت مدیریت قرار گرفته

و از توانائی مناسبی برخوردار است، می تواند رشد بیشتری داشته باشد.

گونه های شاخص این منطقه با توجه به معیارهای انتخاب به قرار زیر است:

ــ گونه های شاخص پستاندار شامل کل و بز و قوچ و میش و تشی

ــ گونه های شاخص پرنده شامل کوکر (باقرقره) شکم سیاه و دارکوب سوری

ــ گونه های شاخص خزنده و دوزیست در منطقه تشخیص داده نشده است.

گونه های پستاندار از جمعیت مناسب و خوبی برخوردار بوده اما تعداد گونه کوکر شکم سیاه کم و نیاز به حفاظت بیشتری مخصوصاً در اراضی دشتی حاشیه منطقه دارد.

عوامل تهدید منطقه:

1) شکار غیر مجاز

2) اجرای پروژه های عمرانی از جمله خط لوله چهارم فارس جنوبی و از بین بردن پوشش گیاهی و جنگلی

 احداث جاده جدید التاسیس واقعدر جنوب غربی منطقه حفاظت شده میانجنگل که توسط شرکت ملی گاز صورت گرفته و این امر دسترسی به منطقه را برای عموم آزاد نموده و باعث افزایش تعارضات گردیده است .

3) وجود دام مازاد برظرفیت مراتع

4) واگذاریهای بدون ضابطه توسط برخی از دستگاههای دولتی

5) آتش سوزیهای عمدی و غیر عمدی